De voorbije verkiezingen zouden volledig in het teken van migratie en klimaat staan, als we de media konden geloven. Maar een recent artikel over de interesse van de kiezer die we kunnen afleiden uit zoekopdrachten toont ons een heel ander beeld. Bij de vaakst bezochte thema’s staan arbeid en werkloosheid nog altijd hoog in de Top-5. Arbeid vinden we zelfs helemaal bovenaan terug. Belgen zijn in zekere mate bang voor migratie en klimaat maar jobzekerheid scoort duidelijk nog altijd hoger.
Eén van de factoren die deze jobzekerheid en de angst voor werkloosheid beïnvloedt is ongetwijfeld de huidige automatiseringsgolf. Met name ‘artificial intelligence’ (kunstmatige intelligentie – ai) en het automatiseren van taken en processen draagt bij tot een groeiend gevoel van ongemak bij heel wat werknemers. Terwijl ze voor ai helemaal niet hoeven te vrezen, zolang ze bereid zijn om een nieuwe taal te leren: de taal van de data.
Onderschat
Met ai alleen komt een bedrijf er immers niet. Uit een studie van Accenture die leidde tot het boek Human + Machine: Reimagining Work in the Age of ai, blijkt dat bedrijven het meeste baat hebben bij een samenwerking tussen mensen en van ai voorziene machines. Als ai enkel wordt ingezet om mensen te vervangen, is het rendement eerder beperkt en vooral eenmalig. Dat ondervond ook Elon Musk toen hij zo’n vervangingsoperatie had afgerond. Na afloop zei hij, ‘Overdreven automatisering bij Tesla was een vergissing. Mensen worden onderschat!’”
Bedrijven die de arbeidsprocessen heruitvonden met het oog op een samenwerking tussen mensen en ai presteren drie tot zes maal sterker dan bedrijven die enkel inzetten op automatisering, zo blijkt verder uit deze studie. Zulke op samenwerking gerichte bedrijven zijn sneller, schaalbaarder, flexibeler en nemen betere beslissingen binnen hun bedrijfsprocessen dan de louter op automatisering gerichte bedrijven.
Machines ondersteunen
Maar om die samenwerking optimaal te laten verlopen, moeten een aantal stappen worden gezet. Een eerste en belangrijke stap is begrijpen hoe mensen en ai elkaars sterktes actief kunnen ondersteunen. Volgens James Wilson, auteur van het bovenstaande boek moeten we optimaal gebruik maken van de menselijke kwaliteiten zoals leiderschap, teamwork, creativiteit en oordeelkunde enerzijds en anderzijds van de snelheid, schaalbaarheid, en rekenkracht van machines.
‘We zullen mensen blijven nodig hebben, voor het trainen van machines om bepaalde taken uit te voeren, voor het begrijpen van de resultaten van deze taken, en voor het toezien op een verantwoord gebruik van machines, zodat ze bijvoorbeeld geen mensen gaan schaden’, aldus Wilson, ‘Tegelijk kunnen we machines ook niet in elk scenario inzetten. Als je bedrijf bijvoorbeeld een gloednieuwe markt wil veroveren, heb je weinig met de historische data die enkel over andere markten gaan. De machine zal dus niet meteen met een creatief nieuw product komen aandraven.’
Hij haalt het geval van BMW aan, waar geïntegreerde teams van robots en mensen tot productiviteitswinsten leiden. ‘BMW heeft zijn geautomatiseerde assemblagelijnen in zijn fabriek in South Carolina opnieuw vormgegeven als flexibele assemblages van mensen en ai-gestuurde robots’, zegt hij. De conclusie was dat deze mens- en machineteams ongeveer 85 procent productiever zijn – en veel flexibeler dan wanneer mensen of robots afzonderlijk werken.
Nieuwe jobmarkt
Maar om die perfecte samenwerking tussen mens en machine te kunnen bereiken moet wel aan één belangrijke voorwaarde worden voldaan: de mensen moeten leren deze slimme machines te gebruiken. En dat kan enkel als het gebruik van ai veel eenvoudiger en intuïtiever wordt enerzijds en als de werknemers beter begrijpen hoe deze machines denken anderzijds. Voor dit laatste zullen ondernemingen dus werk moeten maken van volledig nieuwe opleidingen en vaardigheden.
Tot nu toe echter is het aantal bedrijven dat hiervan werk heeft gemaakt eerder beperkt. Dat stellen we vast in de Amerikaanse markt en dat gaat ongetwijfeld nog meer op voor Europese bedrijven. Vaak ligt dat aan begrijpelijke bezwaren zoals budgetbeperkingen, te weinig beschikbare tijd voor medewerkers en onvoldoende technologie voor de opleidingen. Maar toch raad ik alle ondernemingen aan om dringend werk van te maken van een systematische en bedrijfsbrede opleiding in ai om te vermijden dat je wordt opgezadeld met een groep van niet in ai geschoolde werknemers enerzijds en een tekort aan geschoold talent anderzijds.
Tips
Om die herscholing succesvol te laten verlopen heeft Wilson enkele tips voor ons:
- Herdenk de grenzen van wat mogelijk is. Bedrijven moeten een open mindset bij werknemers aanmoedigen, zodat die met vertrouwen automatisering gaan toepassen in hun vele routinetaken. Ze moeten leren experimenteren en tests uitvoeren om te komen tot bedrijfsprocessen die werken.
- Streef naar ‘data literacy’. Data zijn de motor van de meeste ai-systemen, dus moet elk herscholingprogramma minstens een goed inzicht bieden in wat data voor hen kunnen betekenen. Werknemers moeten bijvoorbeeld de data policy van hetbedrijf begrijpen, maar ook de nodige ethische vaardigheden verwerven om te kunnen samenwerken met ai-systems en begrijpen waarom het belangrijker is om de juiste data te verwerven dan de meeste data.
- Democratiseer ai. We zien bedrijven nu al experimenteren met heel wat nieuwe gebruikersinterfaces zoals spraakherkenning en robot-interactie. Met behulp van trainingprogramma’s moet ook de opstapdrempel naar ai zo laag mogelijk worden: alle betrokken partijen moeten begrijpen hoe ze met zulke systemen moeten werken.
- Neem enkel genoegen met ‘verantwoordelijke ai’. De ai-opleidingen mogen niet beperkt blijven tot technische vaardigheden: ook de ethische en sociale dimensie moet worden besproken. Elke bedrijf heeft de morele plicht om verantwoordelijk aan ai-systemen te werken. Dat betekent dat het management ai moet gebruiken op een transparante en verantwoorde manier en wars van alle vooroordelen.
Werknemers ‘ai-ready’ maken
Volgens Wilson is er hoegenaamd geen reden om te vrezen dat de robots het van de mensen gaan overnemen. Door een cultuur van continu leren in te voeren zodat mensen blijven begrijpen hoe en waarom ze met ai-machines moeten werken, kunnen bedrijven er net voor zorgen dat er een nieuwe economie ontstaat met meer welzijn voor meer werknemers.
‘Het opleiden van onze werkkrachten om hen voor te bereiden op het ai-tijdperk is een verantwoordelijkheid van elk bedrijf, niet enkel van de overheid’, zegt hij. ‘Ze plukken hier de vruchten van (in de vorm van beschikbaar talent) maar ze zijn het ook moreel verplicht (zodat iedereen van de voordelen van ai kan genieten). Als we de doeltreffendheid van samenwerking tussen mens en machine willen verbeteren, moeten we dringend werk maken van doeltreffender opleidingen. Het succes van ai is onlosmakelijk verbonden met een investering in mensen.’
Jo Buvens, vice president België en Luxemburg bij Salesforce
