Grappig en ontluisterend. Dat is het verhaal bij de Nederlandse bibliotheken. Zij laten de recensies voortaan niet langer schrijven door mensen maar door artificiële intelligentie. Maar een succes is dat niet.
Intussen loopt nog tot midden april de stemming voor onze Computable Awards. Die gaat hard met veel goede inzendingen. Eén winnaar ken ik nu al. Dat is artificiële intelligentie (ai). Die duikt uitvoerig op bij zowel projecten als bij de tech-startups. En het was vorig jaar ook de meest besproken technologie.
Ai kan heel veel. Maar recensies van boeken schrijven, lijkt daar toch niet meteen bij te horen. Dat stel ik op basis van het verhaal bij NBD Biblion, een service voor de Nederlandse openbare bibliotheken. Die laat zijn recensies niet langer schrijven door mensen, maar door (zogenaamd) slimme software.
NBD Biblion is een aankoopcentrale voor openbare bibliotheken. Een van de diensten van de vzw zijn korte recensies van nieuwe boeken als hulp voor aankopers. Tot voor kort schreven mensen die recensies. Die deden dat enthousiast; het ging om 15.000 recensies per jaar.
Die recensenten deden dat ook best goed, maar niet snel genoeg vonden ze bij NBD Biblion. En dus schakelde het ai in. ‘Een nieuwe titel wordt letterlijk digitaal gelezen en onze software kent alle metadata toe en maakt automatisch een recensie. Hierdoor kunnen titels nu zo’n vier weken eerder aanbieden aan bibliotheken en scholen’, zo stond in de mail die het project trots toelichtte.
James Joyce
Het resultaat is een fiasco, zo las ik in De Standaard. Met metadata kun je inderdaad een samenvatting van een boek maken. Tenminste, als dat een helder en richtinggevend plot heeft. Dat zijn overigens de boeken die ik als veellezer zelf het liefst lees: boeken die ergens heen gaan.
Maar bij boeken gaat het in veel gevallen ook om sfeer en beschrijving. Je moet eens ‘Ulysses’ van James Joyce lezen. Of erger, ‘Het Lijden van de jonge Werther’ van Goethe. Daar valt (herinner ik mij uit een ver verleden van schoollijstjes) geen bal aan te beleven qua vaart en actie.
Waar is trouwens de populaire stelling van de winnende combinatie van mens en machine? Dat dacht ik eerst. De computer kan dan misschien de snelle samenvatting aanleveren. Terwijl er wel nog recensies binnenkomen van de echte lezers. Eén plus één is drie, weet je wel. Want een samenvatting is nog geen recensie.
Niet veel geweld
Hoewel, als ik dan hoor hoe de computer het er met die samenvattingen vanaf bracht, weet ik het toch niet van die winnende combinatie. Want ook in die samenvattingen zelf vloog de ai van NBD Biblion uit de bocht. Zo kreeg ‘Aleksandra’ van de Nederlands-Oekraïense auteur Lisa Weeda de evaluatie ‘niet veel geweld’ – de ai had de beschrijvingen van de plunderingen en moorden in de Tweede Wereldoorlog en op de Krim in het boek blijkbaar niet als gewelddadig ingeschat. Een aandachtige lezer lijkt hij alvast niet, want ook bij andere boeken doken fundamentele fouten op.
‘Boeken worden gelezen door mensen, niet door ai’, zo reageerde de betreffende auteur genadeloos op Twitter. Ai is fantastisch, maar je moet er ook niet mee overdrijven.
