Anti-dronesystemen, ook al zitten ze vol artificiële intelligentie, weten slecht raad met korte-afstandsaanvallen. Precies de verdediging hiertegen faalde in de eerste uren van de aanval van Hamas op Israël.
Prof. Mark Voskuijl, militaire wetenschapper aan de Nederlandse Defensie Academie, constateert dat de vijf à tien seconden die militaire drones nodig hebben om hun verwoestende werking te doen, te kort zijn om ze uit de lucht te schieten. Zeker onder de omstandigheden die op zaterdag 7 oktober in het grensgebied met Gaza golden, bleken de anti-dronesystemen te falen. Het resultaat was dat Hamas vrij eenvoudig alle observatieposten wist uit te schakelen. Met gerichte schoten werden de sensoren – en daarmee de ogen en oren – kapotgemaakt in het hek, dat een miljard euro heeft gekost. Omdat ook de communicatiesystemen niet meer werkten, bleef de Israëlische legerleiding verstoken van informatie.
Logistiek en ‘intelligence’ kwamen tot stilstand en datagestuurde militaire analyses bleken onmogelijk. Ook anti-dronesystemen, die (data)communicatie nodig hebben, werden nutteloos. Hoeveel ai ook wordt toegepast, zonder toevoer van data werkt de daarin aanwezige software niet.
Uit de videobeelden van Hamas valt op te maken dat de massaliteit en snelheid van de drone-aanvallen Israël in die eerste uren de das heeft omgedaan. Voskuijl: ‘Nadat de terroristen het hek waren gepasseerd, waren ze met twee- tot driehonderd meter bij de onbemande observatieposten.’ De hoogleraar luchtvaart- en wapensystemen wijst erop dat een drone met gemak een snelheid van dertig à veertig meter per seconde kan halen. ‘Als je luchtfoto’s van het grensgebied bekijkt, zie je dat het hek op sommige plaatsen slechts een paar honderd meter van de bebouwde omgeving af ligt. Tegenmaatregelen zijn niet realtime te nemen. Eerst is detectie nodig om te zien dat er iets aankomt. Vervolgens is identificatie vereist. De derde stap is het bepalen van de gewenste tegenactie.’
Drie fasen
Inmiddels zijn verschillende methoden ontwikkeld voor deze drie fasen. Voskuijl: ‘Maar het vervelende is dat geen enkele methode altijd effectief werkt. Overal kleeft een nadeel aan. Het begint al met de detectie. Als drones laag vliegen, zijn ze moeilijk op de radars te zien. Dan zijn speciale instellingen nodig. Optische systemen zoals camera’s kennen ook zwaktes. Ze kunnen een drone niet of te laat opmerken als die te hoog of te laag vliegt, dan wel te snel. Ook slecht licht, mist of regen werken verstorend.’ Maar ook als detectie en identificatie snel gaan, is volgens Voskuijl vaak te weinig tijd over om de kamikaze-drone uit te schakelen. ‘Er bestaan verschillende manieren ter verdediging tegen unmanned aerial vehicles (uav’s) die autonoom vliegen dan wel van afstand worden bediend. Jammers kunnen gericht een signaal uitsturen dat de gps en de radioverbinding uitschakelt waardoor een drone onbestuurbaar wordt. Op een slagveld heeft deze techniek zijn waarde bewezen, maar voor gebruik in stedelijke gebieden zijn ze minder geschikt want ook andere apparatuur werkt dan niet meer.’
Voskuijl vertelt ook dat lasers sensoren in drones kunnen doorbranden, maar dat ze dezelfde euvels kennen als camera’s. Ook missen ze soms drones die van spiegels of een reflecterende laag zijn voorzien. ‘Tanks zijn met een kooiconstructie te beschermen die voorkomt dat de drone hen raakt. Maar dat kan onhandig zijn. Tegen drones zijn ook luchtdoelraketten in te zetten. Deze treden in werking als radars een uav ontdekken. Maar dat gebeurt niet altijd. Hamas zegt ook over een beperkt aantal ‘loitering munition drones’ te beschikken die rondcirkelen boven een gebied met mogelijke doelwitten. Voskuijl: ‘Als de sensor of boordcamera een aanvalsdoel vindt, laat deze kamikaze-drone met zijn explosieve lading zich automatisch vallen.’ Volgens de terreurorganisatie zijn dertig van zulke drones tegen Israël gebruikt.
Smokkelen
Voskuijl is niet verbaasd dat Hamas de drone-onderdelen Gaza wist binnen te smokkelen. ‘De elektronica en andere componenten zijn heel klein. Die zijn op vele plekken in de wereld te koop. Om de bommen te laten vallen, moet op sommige drone-types nog een kleine installatie worden gebouwd. De kamikaze-drones hebben de explosieven in de neus zitten.’
De meeste drones die Hamas inzet, zijn betrekkelijk eenvoudig te bouwen, weet Voskuijl: ‘Onderdelen als een kleine verbrandingsmotor kan je gemakkelijk aanschaffen. Ze verschillen weinig van de drones waarmee restaurantketens overwegen pizza’s mee af te leveren. Mexicaanse drugskartels zetten dit soort drones in voor hun ‘logistiek’. De Houthi-rebellen in Jemen gebruiken kamikaze-drones voor aanvallen op Saoedische olie-installaties. Ze weten die drones op basis van Iraanse ontwerpen zelf te fabriceren.
De hamvraag is hoe het Westen zich tegen aanvallen met drones kan beschermen. Als zelfs Israël met al zijn hightechkennis het nakijken had, zal dat niet gemakkelijk zijn. Bedrijven als Elbit, Rafael, Israel Aerospace Industries (IAI), McTech en SpearUV zijn leidend bij anti-drone systemen. Zeker zestien Israëlisch dronefabrikanten hebben nauwe banden met het leger. Rafael Advanced Defense Systems gaat er prat op een innovatief anti-dronesysteem te hebben dat ai gebruikt om drones te detecteren, tracken en neutraliseren. Dit modulair systeem heeft een radar, elektro-optische sensoren en een radiofrequentie-jammer aan boord. Andere fabrikanten claimen soortgelijke systemen. Hoewel Israël over al deze high-endsystemen beschikt, bleek het leger niet in staat zich ook maar enigszins te verweren tegen de aanvallen van simpele drones. Voskuijl: ‘En het probleem is dat er veel situaties denkbaar zijn waarin dergelijke aanvallen even dodelijk kunnen zijn.’ Voskuijl noemt als voorbeeld elektriciteitscentrales, landingsbanen of grote evenementen in steden.
Panacee
Hij concludeert uit de jongste gebeurtenissen dat een variëteit aan anti-dronesystemen nodig zal zijn. Een panacee bestaat immers niet. Bovendien lijkt de wapenrace oneindig. Aan de ene kant worden wapensystemen steeds duurder, aan de andere kant vindt een soort democratisering plaats waarbij ook geavanceerde techniek in ieders handen kan komen. De aanval van Hamas heeft bovendien de zwaktes aangetoond van systemen die van communicatienetwerken afhankelijk zijn. ‘Kortom, de uitdaging is groot om ons tegen drones beter te beschermen.’
