ASML merkte het afgelopen jaar weinig van krapte op de arbeidsmarkt. Nederlands grootste hi-techbedrijf kreeg in 2022 liefst 300.000 sollicitaties. Daarvan werden er tienduizend aangenomen.
Dat er op één baan gemiddeld dertig mensen afkomen, doet ASML-topman Peter Wennink de conclusie trekken dat zijn bedrijf nog steeds ‘veel keuze heeft’. Overigens komen drie op de vijf nieuwe medewerkers van buiten Nederland. ASML wordt internationaal als een aantrekkelijke werkgever gezien.
De personeelsomvang van de chipmachinefabrikant groeide naar een kleine 40.000 medewerkers. Weinig grote ondernemingen maakten in één jaar zo’n sprong. Behalve in Veldhoven heeft ASML ook vestigingen in Taiwan, Zuid-Korea, de VS, Duitsland en China. Voor de hr-afdelingen is die groei een grote opgave. Want het gaat niet alleen om werving en selectie, maar ook om ‘onboarding’ en training van al die nieuwe mensen. Wennink: ‘Er moet vaak nog het nodige gebeuren om ze effectief te maken.’
Instroom
Het uitbreiden van de productiecapaciteit, die gepaard gaat met een grote instroom van personeel, doet de kosten oplopen. Ook de ontwikkeling van high-N/A-machines, de volgende generatie van euv-machines, gaat in de papieren lopen. Bij het toepassen van de laatste technologie is sprake van een leercurve. Verder doet de inflatie zich voelen. ASML verwacht daarom voor dit lopende jaar een brutomarge die slechts licht hoger zal liggen dan de 50,5 procent van 2022. In 2025 moet een brutomarge van 54 tot 56 procent mogelijk zijn als de uitbreiding in productiecapaciteit grotendeels achter de rug is.
De korte- en langetermijnvooruitzichten van ASML zijn onverminderd gunstig. Maar het globale ecosysteem waarvan ASML deel uit maakt, is wel sterk in beweging. De afgelopen veertig jaar is een wereldwijd stelsel van samenwerkende ondernemingen opgebouwd die functies vervullen die vrijwel naadloos op elkaar aansluiten. Voordat de geopolitiek opspeelde, vormde de chipindustrie inclusief een cruciale system integrator als ASML één groot blok zonder grenzen.
Blokkades
Volgens ASML-topman Wennink dreigt het gevaar dat blokkades worden opgeworpen die er voor zorgen dat alles niet meer naadloos op elkaar past. De hele (kennis)infrastructuur loopt risico minder efficiënt te worden. Het is zeer de vraag hoe de Chip Acts in de VS en de EU uitvallen. Als Amerika en Europa grootscheeps investeren in eigen chipsfabrieken, vermindert dat de afhankelijkheid. Maar er zijn ook behoorlijke risico’s, waarschuwt Wennink.
Om al die nieuwe productiefaciliteiten goed draaiende te krijgen, zijn veel kennis en ervaring nodig. De vervaardiging van chips is complex. ‘Het is een kunst’, aldus Wennink. Slechts twee á drie grote bedrijven beheersen die kunst. De expertise zit thans geconcentreerd op een paar plekken ter wereld. Wennink noemde het een aanzienlijk risico dat Amerika en Europa niet voldoende talenten weten aan te trekken.
Het neerzetten van productiecapaciteit is niet zo heel moeilijk als flinke subsidies beschikbaar komen. Extreem lastig daarentegen is het bouwen van een ecosysteem, een kennisinfrastructuur die universiteiten, leveranciers, soortgelijke bedrijven en technische partners omvat. Dat is niet in twintig jaar gepiept.
China
Om diezelfde reden ziet de ASML-topman China nog niet zo snel een eigen ecosysteem opbouwen waarvan fabrikanten van geavanceerde chipmachines deel uitmaken. Hij begrijpt dat China er veel aan is gelegen een soort ASML binnen de landsgrenzen te krijgen. Hoewel hij Huawei niet expliciet noemde, ging Wennink wel in op de belangrijke patentaanvraag die het Chinese bedrijf heeft gedaan voor cruciale componenten van een extreme ultraviolette (euv)-lithografiescanner. Volgens hem richten de Chinezen zich op een zeer complex proces binnen een betrekkelijk eenvoudige machine. ASML daarentegen past een vrij simpel proces toe binnen een uiterst ingewikkelde machine, precies andersom dus. Maar om de lithografie-industrie anders op te zetten, hebben de Chinezen veel meer nodig dan een aantal patenten.
De vereiste knowhow en opbouw van teams, ook bij toeleveranciers en partners, zijn een gigantische klus. Wennink: ‘Het kostte ons veertig jaar.’ Mocht het de Chinezen inderdaad lukken, dan komen ze hooguit tot hetzelfde resultaat. Wennink sprak onlangs de topman van TSMC, ‘s werelds grootste chipgieterij, over eventuele concurrentie ‘vanuit verschillende hoeken’. De oprichter van het Taiwanese TSMC wist de oplossing: ‘Ga gewoon sneller. Investeer nog meer in r&d.’ Het is een advies dat Wennink zeker zal opvolgen. ASML heeft al plannen voor investeringen in de eerste helft van het volgende decennium. Die tienduizend medewerkers die vorig jaar zijn aangenomen, kunnen dus nog wel even vooruit.
