Het heeft voor Europa geen zin met zware subsidies eigen 'foundries’ op te zetten voor de productie van geavanceerde chips. Soevereiniteit op dit gebied valt niet te bereiken. Alleen in Seoul (Zuid-Korea), Hsinchu (Taiwan) en Silicon Valley lukt het zulke hypermoderne fabrieken op te zetten. De investeringen zijn voor de EU veel te hoog, terwijl het ecosysteem rond deze 'fabs' te veel gaten vertoont. De hele leveringsketen die nodig is om zo'n fabriek van de laatste generatie tot een succes te maken, ontbreekt hier.
Peter Wennink, topman van chipmachinebouwer ASML, zei dit tijdens een forum op de Hannover Messe. Hij sprak op uitnodiging van de metaalwerkgevers (FME) over ‘smart industries en het herstel van de Europese economie’. Volgens hem vergt een fabriek voor 3-nanometer halfgeleiders een investering van twintig miljard dollar. Marktleider TSMC uit Taiwan geeft de komende drie jaar meer dan honderd miljard dollar uit om nieuwe chipfabrieken te bouwen. ‘Zoveel geld heeft zelfs de EU niet’, stelt Wennink vast.
De ceo van ASML sprak samen met Karl Lamprecht, ceo van Zeiss (optiek), en Peter Leibinger, cto van Trumpf (machinebouw) over de positie van Europa op gebied van halfgeleiders. De drie topmanagers spraken hun ongerustheid uit over de Amerikaanse sancties tegen China en de toenemende invloed van de geopolitiek. De economische ontkoppeling van de VS en China als gevolg van hun twee jaar durende handelsoorlog maakt het voor ASML, Trumpf en Zeiss als toeleveringsbedrijven lastig. Ze bewegen zich tussen twee vuren. Leibinger (Trumpf): ‘Het is een uitdaging voor ons, zowel aan de aanbod- als vraagkant. Het verhoogt de inkoopkosten van bepaalde componenten. De handelsbeperkingen raken ook de afzet.’
Onderbenutting
Op korte termijn biedt het deze grote leveranciers van de chipindustrie voordelen. Het levert extra orders op als in de VS en China nieuwe chipfabrieken uit de grond worden gestampt. ‘Maar wereldwijd leidt dit tot redundantie’, aldus Leibinger. ‘Op de langere termijn heeft dit inefficiëntie en onderbenutting tot gevolg waar niemand mee gebaat is.’
Wennink is het daar roerend mee eens. Hij is bang dat de handelsbeperkingen tot kostenverhoging en minder innovatie leiden. ‘Het hele ecosysteem wordt er minder efficiënt door. Bovendien slaat een handelsverbod op halfgeleiders ook terug op de Amerikaanse economie. China importeert zestig procent van alle chips die het land nodig heeft. Als die invoer stopt, scheelt dat tachtig tot honderd miljard dollar aan omzet. Zeker 25.000 banen in de VS zouden verloren gaan’, aldus de ASML-topman.
‘Als de markt wordt afgesloten, stimuleert dat China de productie helemaal in eigen handen te nemen. Voor niet-Chinese chipfabrikanten zou dat verlies van afzetmarkt een klap betekenen. Elke euro omzet draagt twintig tot dertig cent bij aan onderzoek en ontwikkeling. Bij een dergelijk omzetverlies stopt de innovatie’, meent Wennink. ‘Met strategische exportbeperkingen is niemand gebaat, vervolgt hij. ”Gelukkig zijn we geen politici. Uit zakelijk oogpunt is deze maatregel niet erg verstandig.’
De ASML-topman zei ook dat als je je druk maakt over het brengen van andere waarden naar China open grenzen veel kunnen bijdragen. Als Westerse bedrijven in China actief zijn, krijgen hun Chinese werknemers automatisch iets mee van de open cultuur en transparantie. Wennink: ‘We brengen onze waarden mee naar China.’
Technisch huzarenstukje
De topmanagers van ASML, Trumpf en Zeiss gingen ook in op het succes van de Duits-Nederlandse samenwerking. Zeiss en Trumpf zijn de voornaamste partners van ASML op gebied van extreme ultravioletstraling (euv). Als enige fabrikant ter wereld bouwt het Veldhovense bedrijf euv-lithografiemachines waar het veel succes mee heeft. Maar zonder een hechte partnership was deze complexe techniek nooit van de grond gekomen. Geen enkele onderneming hoe geavanceerd ook kan een dergelijk technisch huzarenstukje alleen aan. Wennink benadrukt dat vertrouwen, competentie, betrouwbaarheid en transparantie essentieel zijn voor een geslaagde samenwerking.
Bij dergelijke complexe projecten gaat het niet alleen om engineering. Belangrijker nog is dat je goed met elkaar kan samenwerken en open bent als er vertraging ontstaat en deadlines worden gemist. Euv is een uiterst complexe technologie. Niet alleen intern maar ook tussen de partners lopen de discussies vaak hoog op. Wennink vertelt dat de culturen van de drie bedrijven wat dat betreft goed op elkaar aansluiten. Wat de een tekort komt, kan de ander compenseren.
Zo heeft ASML een wat Wennink noemt ‘Viking-cultuur’. Die kenmerkt zich door snel vooruit te willen gaan. Zeiss heeft een lange traditie van behoedzaam werken. Alles moet kloppen. ‘Soms krijgen we van de Duitsers te horen dat we het even wat kalmer aan moeten doen.’ Zo behoeden partners elkaar voor uitglijers. ‘Maar het belangrijkste is dat partners de risico’s en het financiële gewin eerlijk met elkaar delen. Dat is de basis voor een gezonde samenwerking. Het is een relatie van wederzijdse afhankelijkheid.’ Wennink vindt deze relatie verdergaan dan een huwelijk. ‘Want als dat niet goed loopt kan je scheiden. Maar bij een project als EUV-lithografie is dat geen optie.’
Het webinar werd geleid door FME-voorzitter Ineke Dezentjé Hamming-Bluemink.
