Door gesjoemel met tachografen kunnen inspecteurs regels voor rij- en rusttijden in het vrachtvervoer niet handhaven. Fraudeurs passen soms zelfs software en printplaten aan om handhavers te misleiden. Dat melden de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT, onderdeel van Rijkswaterstaat), de politie en het Openbaar Ministerie na onderzoek. Bij controles tussen 2017 en 2018 in Nederland was bij 30 procent iets mis met de tachograaf.
Dat staat in de Signaalrapportage Fraude met tachografen. Daarin concludeert de ILT dat tachograaf-fraude de handhaving van de rij- en rusttijden-wet in de weg staat. ‘De fraude met tachografen neemt steeds geavanceerdere vormen aan’, stelt de inspectie. ‘Uit het onderzoek blijkt dat fraudeurs nu printplaten en software aanpassen om handhaving te bemoeilijken.’ De inspectie vraagt zich af of de tachograaf nog wel een betrouwbaar handhavingsinstrument is (zie tekstkader over werking van de tachograaf).
‘Eenvoudige fraude was eerder makkelijk te vinden door de handhaver. Dat zijn fraudes met bijvoorbeeld magneten of het rijden met andermans bestuurderskaart. Nieuwe vormen van tachograaffraude zijn nu bij weginspecties niet of nauwelijks zichtbaar, soms pas na een uitgebreid onderzoek’, concludeert de inspectie. Opvallend: Er staat geen straf op het bezit van een gemanipuleerde tachograaf. De inspecteurs: ‘Daarnaast staan de straffen voor fraude met tachografen niet in verhouding tot de winst die criminelen met de manipulaties behalen.’
Bij verschillende controles in 2017 en 2018 werden manipulaties van het meetinstrument voor de rij- en rusttijden gevonden. Bij een Benelux-controle zijn in Nederland bij tien van de 33 vrachtwagens gemanipuleerde tachografen gevonden. In België werd na onderzoek in 2017 gemeld dat een kwart van de gecontroleerde vrachtwagens een gemanipuleerde tachograaf had. Daarbij wordt geen onderscheid gemaakt tussen makkelijk detecteerbare en geavanceerde fraude.
Verkeersveiligheid in gedrang
Uit bestudering van fraudezaken komt het volgende beeld naar voren. Volgens de inspectie onderneemt een chauffeur bijna altijd actie om de manipulatie te starten. Zo begint (gedwongen of vrijwillig) de eigenlijke fraude. Ook de eigenaar van de vrachtwagen gaat vaak akkoord met de inbouw van de gemanipuleerde tachograaf. Maar, er zijn ook gevallen bekend van manipulatie met instemming van een tachograaf-installateur van een door de Dienst Wegverkeer (RDW) erkend bedrijf. Ook zijn er handelaars of producenten van gemanipuleerde tachografen actief. Zij komen vaak uit Oost-Europese landen.
De inspectie maakt zich zorgen over de arbeidsomstandigheden van vrachtwagenchauffeurs en de verkeersveiligheid: ‘Niet voldoen aan wettelijk voorgeschreven tijden kan invloed hebben op het rijgedrag’, schrijft het in de rapportage.
De Euro Contrôle Route (ECR), een samenwerkingsverband van Europese handhavingsdiensten, trekt dezelfde conclusie en heeft hiervoor aandacht gevraagd bij de Europese Commissie. De inspectie blijft in Europees verband zoeken naar nieuwe detectietechnieken om manipulaties van tachografen te voorkomen.
Smart tachograaf
Mogelijk kan de introductie van een zogenoemde smart tachograaf, die vanaf 15 juni 2019 verplicht is, verlichting bieden. Daarover wordt in het rapport overigens niets gemeld.
Nieuwe vrachtwagens moeten vanaf 15 juni zijn uitgerust met een tweede generatie digitale tachografen. Daarin zijn onder meer nieuwe functionaliteiten als locatiebepaling en de mogelijkheid om op afstand signalen van fraude op te sporen door handhavers ingebouwd.
Truckfabrikanten klagen overigens over het ingewikkelde proces van certificeringen voor de apparatuur en kaarten in die slimme tachograaf.
Werking tachograaf
Een tachograaf combineert de functies van een klok en een snelheidsmeter. Hij bestaat uit vier verschillende onderdelen:
1. Een op de aandrijflijn van de vrachtwagen gemonteerde bewegingssensor.
2. De bewegingssensor geeft het signaal aan de tachograaf door.
3. Het scherm op het dashboard van de vrachtwagen.
4. De chauffeurskaart.
De tachograaf legt de rij- en rusttijden als volgt vast: De chauffeurskaart is persoonsgebonden en bewaart de gegevens die de tachograaf registreert. Daaruit blijkt onder andere of de vrachtwagen rijdt, welke chauffeurskaart er in de tachograaf zit en welke werkplaats de tachograaf heeft gekeurd.
Bron: ILT-signaalrapportage Fraude met tachografen.
