Laat vorige eeuw werd ik een week lang op sleeptouw genomen door Enterprise Ireland. In een wat aftandse wagen doorheen de ruime groene velden met een kokette dame die in haar grappig en vrolijk Iers accent alle verhalen van het eiland doorspekte met fijne heuglijkheden. Ik stond versteld hoeveel it-bedrijven er gevestigd waren, sommigen al lang overgenomen. Steevast werd er ook verwezen naar de grote hongersnood medio negentiende eeuw toen alle Ierse jongeren migreerden.
Alle grote it-jongens waren gevestigd in Ierland: IBM, Dell, Nortel. Noem maar op. Ze kregen allen ook een gunstregime, amper belastingen en geen of nauwelijks controle. De werkgelegenheid was het grootste argument van Dublin. En kan je het hen kwalijk nemen, zo ver van het hart van Europa?
De claim van dertien miljard euro die Apple nu moet betalen aan de Iers fiscus zal ongetwijfeld inhakken in de keuze van heel wat it-ondernemingen voor het groene land. Ik mag hopen dat Ierland de bom geld opnieuw investeert in de technologiesector. Het zou een slimme zet zijn.
Maar ook andere landen in Europa hebben boter op het hoofd. Is het toeval dat Skype zijn hoofdzetel heeft in Luxemburg? Is het toeval dat Tesla kiest voor Nederland? Is het toeval dat een van de grootste Google datacenters in België staat? Elk land heeft zijn gunstregimes, vaak schimmig en weinig transparant. Europa moet dus niet alleen naar Apple uithalen, maar ook naar alle andere it-ondernemingen.
Apple als eerste
Dat Apple als eerste getackeled wordt ligt voor de hand. Het zit niet alleen op een berg cash, de arrogantie pleit niet in het voordeel van Cupertino. Belgacom (nu Proximus) ceo Didier Bellens weigerde destijds de iPhone op te nemen in het gamma omdat er amper marge was en Apple geen duimbreed wou toegeven. Bellens stond op z’n strepen.
Apple heeft ook altijd op gespannen voet geleefd met de pers omdat het nooit in dialoog ging, lokaal niemand te woord stond. Het weigerde (en weigert nog steeds) in te gaan op grote awards ceremonies, zelfs al zijn de grootste klanten op topniveau vertegenwoordigt. Met een ongekend dedain wimpelt het alle uitnodigingen af. Zelfs gratis wil niemand aanwezig zijn, op bevel van Cupertino zo werd gezegd. Wie de film over Steve Jobs gezien heeft weet van waar die arrogante aanpak komt.
Het is een prachtige onderneming: Ik tik deze tekst op een Apple iMac, beschik over een iPhone, een iPad en een MacBook Pro. Het zijn dure hebbedingen, maar het design en de gebruiksvriendelijkheid zijn gewoon geweldig. Toch is een bedrijf meer dan alleen design en gebruiksvriendelijkheid. Het is een cultuur en die zit niet snor.
Ondernemingen zijn er niet alleen voor aandeelhouders, ze hebben ook een socio- economische rol te spelen. Klagen over de slechte infrastructuur en tegelijk geen euro betalen om die te verbeteren, kan niet. Dat de Europese Commissie dit wil aanpakken is een goede zaak, maar het moet dan ook verder gaan. Niet alleen Apple is welja, een rotte appel in het mandje.
Als voormalige insider kan ik alleen maar bevestigen dat Amerikaanse technologiebedrijven als Oracle, Lotus, IBM en Microsoft in elk Europees land een maximale aanwezigheid en minimale belasting nastreefden. Voor velen had de Belgische entiteit zelfs een BVBA-statuut. Over de huidige situatie kan ik me niet uitspreken.